Jól á Kosta Ríka

Oddvar Haukur Árnason

Árinu 2007 eyddi ég alfarið úti í Kosta Ríka sem skiptinemi. Fyrir þá sem ekki vita, þá er Kosta Ríka land í Mið-Ameríku sem á landamæri að Panama í suðri, Níkaragva í norðri, Kyrrahafinu í vestri og Karabíska hafinu í austri. Kosta Ríka er mjög lítið land eða einungis um 52.000 km² sem gerir það tæplega helmingi minna en Ísland.

Loftslag landsins er þægilegt og hitastigið helst stöðugt allt árið í kring, eða um, yfir eða undir 30 °C. Munurinn á sumri og vetri er því það sem maður kallar „hverfandi“, nema hvað það vill oft rigna svolítið mikið á veturna. Í lok desember er veturinn að klárast og sumarið að ganga í garð í Kosta Ríka, en þar er hvorki vor né haust. Jólaveður Kostaríkismanna er því, eins og gefur að skilja, frekar ójólalegt fyrir okkur Íslendinga og lítið um að menn skelli sér á skíði. Það er þá frekar að menn njóti jólafrísins með því að draga familíuna með sér á ströndina, kannski ekki ósvipað útrásarvíkingunum okkar hérna forðum.

Ekki er mikið um að heimamenn mali gull í Kosta Ríka og því á fólk ekki svo mikið á milli handanna. Maturinn þarna er því langt frá því að vera fjölbreyttur og samanstendur um 70 % hans af hrísgrjónum, 25 % af baunum og síðustu 5 % eru egg, kjúklingur, fiskur, kjöt eða kartöflur. Þessu er svo öllu saman baðað í alls konar olíu og steikt rækilega svo fæðupýramídanum verði nú einu sinni fullnægt. Á jólunum hins vegar, er brugðið út af þessari venju og öðruvísi matur á boðstolnum.

Búnar eru til einhvers konar maískökur (Tamales) þar sem deigið er mestmegnis úr maís og kartöflum. Útí deigið er sett alls kyns grænmeti og svínakjöt  og síðan er deiginu vafið inn í bananablöð og þetta bundið saman. Þetta er síðan soðið í stórum potti í einhverja ákveðna stund áður en þetta er tilbúið til neyslu. Fólk gerir mikið magn af þessum kökum til þess að eiga yfir hátíðarnar og til þess að gefa vinum og vandamönnum. Sá er nefnilega siðurinn í Kosta Ríka að skiptast á þessum kökum á milli fjölskyldna svo allir fái nú að smakka frá öllum. Sökum peningaleysis, að sjálfsögðu, eru jólamáltíðarnar ekki margra rétta eins og tíðkast hér á fróni. Magnið sem gert er af maískökunum er því haft svo mikið að lítið sem ekkert annað er borðað í tvær vikur í Kosta Ríka, í öll mál frá morgni til kvölds.

Mesti jólahátíðisdagurinn er 25.desember og á honum borðar fólk að sjálfsögðu maískökur nema hvað að menn mega borða eins og þá torgar og meðlæti er jafnvel haft með s.s. hrísgrjón og baunir. Fjölskyldan kemur öll saman þennan dag og afar,ömmur, frændur og frænkur borða maískökur saman eins og fáir séu morgundagarnir.

Í Kosta Ríka byrjar fólk að skreyta snemma eins og hérna á Íslandi, en sem betur fer er þetta ekki eins og að maður sé fastur inni í tívolíi í tvo mánuði eins og er hér heima. Seríur eru notaðar, í hófi, og fólk setur upp alskyns jólaskraut s.s. uppblásna jólasveina, jólakransa, jólakerti o.fl.. Jólatrén eru nær undantekningalaust úr plasti og svoleiðis var það líka á heimilinu mínu. Öfugt við íslensku jólatrén, þá sjást þau kostarísku vegna þess að þau eru ekki kaffærð í jólapakkaflóði. Undir trénu eru sjaldan fleiri en 20 pakkar en ekki 200 eins og hér heima, því þarna fær hvert barn u.þ.b. fjóra pakka en ekki 50.

Það væri lygi að segja að ég hafi komist í glimrandi jólaskap þarna í Kosta Ríka því tíminn flaug áfram sökum anna og ég hafði ekki tíma til að komast í það. Sjálfsagt ætti ég að kenna veðrinu þar um þar sem snjórinn kom aldrei, veðrið breyttist aldrei og því gat ég engan vegin vitað hvernig tímanum leið. Þrátt fyrir þetta allt saman voru kostarísku jólin frábær og þess virði að upplifa og jólin 2007 eru og verða mér mjög minnisstæð um ókomna framtíð.

kv. Oddvar Haukur Árnason.