Fréttatilkynning frá Rannsóknamiðstöð Íslands, Heimskautastofnuninni í Kína og Aurora Observatory

Undirbúningsvinna  við uppsetningu rannsóknatækja og annars búnaðar er þegar hafin og hefjast mælingar á norðurljósum á næstu dögum.

Samvinna kínverskra og íslenskra vísindamanna hefur verið að styrkjast á undanförnum árum .  Vísindalegir samstarfsaðilar China-Iceland Joint Aurora Observatory eru m.a. Rannís, Raunvísindastofnun Háskólans, Veðurstofa Íslands, Norðurslóðanet Íslands, Háskólinn á Akureyri, Arctic Portal og Þekkingarnet Þingeyinga, Polar Research Institute of China (PRIC), Geimvísindastofnun Kína, Peking háskóli og Wuhan háskóli svo nokkrir aðilar séu nefndir.

Uppbygging rannsóknamiðstöðvar  að Kárhóli mun hafa jákvæð áhrif á nærumhverfi stöðvarinnar, bæði hvaða varðar atvinnulíf og þekkingarmiðlun á svæðinu.  Miðstöðin mun verða opin almenningi og mynda brú milli vísinda og daglegs lífs með rekstri gestastofu  og verða þannig hluti af þjónustuframboði og afþreyingarmöguleikum í Þingeyjarsveit. Sjálfseignarstofnun heimamanna, Aurora Observatory, hefur verið komið á fót til þess að útvega aðstöðu og annast þjónustu við rannsóknamiðstöðina.

Vísindalegt markmið þessa samstarfs er að efla skilning á samspili sólar og jarðar annars vegar og  geimveðri hins vegar með því að framkvæma athuganir í háloftum á heimskautasvæðum, t.d. á norðurljósum, breytileika í segulsviði og öðrum tengdum fyrirbærum. Samstarfið hefur það einnig að leiðarljósi að miðla upplýsingum um fyrrgreind málefni til almennings. Starfsemi rannsóknamiðstöðvar  á Kárhóli mun styrkja þær norðurslóðarannsóknir sem þegar eru stundaðar hér á landi og bæta við þær á sumum sviðum. Það er von aðstandenda að þetta skref og uppbygging rannsóknarmiðstöðvar á  Kárhóli muni efla samvinnu milli vísindamanna þjóðanna, alþjóðlegt samstarf á þessu sviði og auka þekkingu á eðli norðurljósa og margbrotnum áhrifum þeirra.

 Ítarefni með fréttatilkynningu Aurora Observatory

Stofnanir sem koma að vísindasamstarfinu

Ísland: Rannís, Raunvísindastofnun Háskólans; Veðurstofa Íslands; Háskólinn á Akureyri; Norðurslóðanet Íslands; Þekkingarnet Þingeyinga; Arctic Portal.

Kína: Heimskautastofnun Kína Polar Research Institute of China (PRIC); National Space Science Center, Chinese Academy of Sciences (CAS); Institute of Geology and Geophysics, CAS; China Research Institute of Radio Wave Propagation; National Center for Space Weather; Institute of Space Physics and Applied Technology, Peking University; School of Electronic Information, Wuhan University; School of Earth and Space Science, University of Science and Technology of China; School of Space Science and Physics, Shandong University.

Vísindasamstarf milli Kína og Íslands

Þann 20. apríl 2012 undirrituðu Össur Skarphéðinsson, utanríkisráðherra Íslands og Yang Jiechi, utanríkisráðherra Kína rammasamning um samstarf Íslands og Kína í málefnum norðurslóða með áherslur á rannsóknir og samgöngumál á norðurslóðum. Í tengslum við þann samning var svo undirritað samkomulag við Hafmálastofnun Kína (SOA) um samstarf á sviði heimskauta- og hafrannsókna. Samningurinn og samkomulagið skapa tækifæri til frekari samvinnu milli  íslenskra og kínverskra fræðimanna á sviði jöklafræði, loftslagsrannsókna, samgöngumála og hafrannsókna á heimskautasvæðum og á öðrum sviðum heimskautarannsókna. Í samkomulaginu var gert ráð fyrir þeim möguleika að koma á fót sameiginlegri rannsóknarstofu, norðurljósaathugunarstöð og sameiginlegri miðstöð haf- og heimskautarannsókna á Íslandi.

Um Norðurljósarannsóknamiðstöðina

Polar Research Institute of China (PRIC), eða Heimskautastofnun Kína er opinber rannsóknarstofnun, sem heyrir undir SOA og er staðsett í Shanghai, Kína. Starf PRIC er þungamiðja norðurslóðarannsókna í Kína og starfrækir stofnunin rannsóknastöð á Svalbarða, þrjár rannsóknastöðvar á Suðurskautinu og rekur ísbrjótinn Xuelong, Snædrekann. Nýr ísbrjótur er í framleiðsluferli.

Samhliða undirritun samnings á milli ríkjanna í apríl 2012 komu fulltrúar PRIC til Íslands til viðræðna um vísindasamstarf á norðurslóðum m.a. sameiginlega rannsóknamiðstöð þar sem fyrst í stað yrði lögð áhersla á norðurljósarannsóknir í samstarfi við Raunvísindastofnun Háskólans (RH), Veðurstofu Íslands o. fl. ísl. rannsóknaaðila. Fulltrúar Rannís, Háskólans á Akureyri, RH og Arctic Portal funduðu með þeim, útskýrðu íslenskt vísinda- og lagaumhverfi og sýndu þeim mögulegar staðsetningar, mest á Norðurlandi.

Í júní 2012 var fulltrúum Rannís, RHÍ og Arctic Portal boðið til Shanghai til frekari viðræðna og undirbúnings nánara samstarfs við PRIC.

Samhliða heimsókn ísbrjótsins Snædrekans sem kom hingað til lands í boði íslenskra stjórnvalda í ágúst 2012 var haldið fjölsótt málþing íslenskra og kínverskra vísindamanna í Háskóla Íslands, þar sem þeir gerðu grein fyrir niðurstöðum rannsókna  á norðurslóðum á ýmsum fræðasviðum. Á málþinginu var skrifað undir samstarfsyfirlýsingar á milli RH og PRIC um sameiginlega norðurljósarannsóknastöð og RANNÍS og PRIC um vísindasamstarf á norðurslóðum.

Í tengslum við vísindaráðstefnu í Shanghai um samstarf Norðurlandanna og Kína á sviði norðurslóðrannsókna í júní sl. var gengið frá texta áðurnefnds rammasamningsins milli Rannís og PRIC.

Verkefnið hefur verið kynnt fyrir fjölmörgum aðilum: Forseta Íslands, Utanríkisráðuneyti, Mennta-og menningarmálaráðuneyti, Innanríkisráðuneyti, Háskólanum á Akureyri, Háskóla Íslands, Stofnun Vilhjálms Stefánssonar, Veðurstofu Íslands, Norðurslóðaneti Íslands, Akureyrarbæ, Atvinnuþróunarfélagi Eyjafjarðar, Atvinnuþróunarfélagi Þingeyinga, Þekkingarneti Þingeyinga,  og Þingeyjarsveit. 

Verkefnið skiptist í eftirfarandi fjóra þætti:

1) Vísindasamstarf
Sameiginleg miðstöð í norðurljósarannsóknum á Kárhóli styrkir þær norðurljósarannsóknir sem þegar eru stundaðar hér á landi og bætir við þær t.d. á sviði litrófsgreininga.  Hún útvíkkar líka þær mælingar sem þegar eru stundaðar hér á landi því fyrirhuguð mælitæki geta gefið ítarlegri og fyllri mynd af eiginleikum norðurljósa en núverandi búnaður gefur kost á. Jafnframt opnast samstarfsmöguleikar við kínverska vísindamenn á öðrum sviðum norðurslóðavísinda, einkum á sviði raun- og náttúruvísinda, t.d. líffræði og loftslagsrannsóknir.Gert er ráð fyrir að kínverskir vísindamenn og vísindamenn annarra þjóða, þ.m.t.  íslenskir gestavísindamenn dvelji í miðstöðinni og stundi rannsóknir í skemmri eða lengri tíma, nokkuð sem hlýtur að teljast afar áhugaverð og jákvæð þróun í vísindalegu samstarfi, bæði á svæðinu sjálfu sem og landinu öllu. Nú þegar hefur verið staðfestur áhugi Háskólans á Akureyri, Raunvísindastofnunar Háskólans, Veðurstofu Íslands og Norðurslóðanets Íslands um að taka þátt í samstarfinu.  Gera má ráð fyrir að erlendar vísindastofnanir muni einnig hafa hug á að taka þátt í þessu samstarfi.

Vísindaráð verður stofnað til að hafa umsjón með  vísindastarfinu í Norðurljósamiðstöðinni með þátttöku íslenskra, kínverskra og  vísindamanna annarra þjóða. Í vísindaráðinu taka m.a. þátt vísindamenn frá Raunvísindastofnun Háskólans, Háskólanum á Akureyri, Veðurstofu Íslands o.fl. m.a. alþjóðlegra vísindastofnana. Vísindaráðið verður ráðgefandi um rannsóknastarfsemi miðstöðvarinnar.

2) Fjölbreytt rannsóknaraðstaða
Á síðari stigum verkefnisins er áhugi fyrir því að opna svæðið og landið frekar fyrir ýmiskonar náttúruvísindarannsóknum, s.s. á veðurfari eða gróðurfari.

3) Sjálfseignarstofnun um eignarhald og rekstur rannsóknarstöðvar á Kárhóli

Stofnuð hefur verið sjálfseignarstofnunin Aurora Observatory (AO) með staðfestri skipulagsskrá lögum samkvæmt. Stofnaðilar eru þróunarfélögin tvö í landshlutanum; Atvinnuþróunarfélag Þingeyinga hf. og Atvinnuþróunarfélag Eyjafjarðar bs. , Atvinnuefling Þingeyjarsveitar ehf. , sem er eignarhaldsfélag sveitarfélagsins, Kjarni ehf. , sem er eignarhaldsfélag í eigu Þingeyjarsveitar, Sparisjóðs Suður-Þingeyinga og nokkurra einstaklinga í héraði og Arctic Portal ehf., en fyrirtækið hefur virka aðkomu að margvíslegum rannsóknar- og upplýsingaverkefnum á sviði norðurslóðamála.

AO verður  eigandi jarðarinnar  Kárhóls og allra mannvirkja sem á jörðinni eru, bæði núverandi og þeim sem gert er ráð fyrir að   reist verði í tengslum við verkefnið. Unnið er að gerð samstarfssamnings milli aðila sem felur það í sér að AO mun sjá um rekstur allrar aðstöðu  að Kárhóli og útvega alla nauðsynlega þjónustu vegna starfseminnar. PRIC mun greiða allan kostnað vegna fjárfestinga og rekstrar lands og mannvirkja rannsóknarstöðvarinnar samkvæmt leigusamningi sem gerður hefur verið og sérstökum samstarfsamningi sem unnið er að.

4) Rannsóknarstöð og Gestastofa
PRIC hefur lýst yfir vilja sínum til að byggð verði um 600 m2 - rannsóknarstöð og gestastofa  komandi árum. Hluti af nýrri rannsóknarbyggingu verði opnaður fyrir gestum og gangandi. Samið verður um rekstrarfyrirkomulag hennar í samráði við AO.