Fjármál – Á góðri siglingu út úr brimskaflinum

Kristján Þór Magnússon.

Á síðustu fjórum árum hefur sveitarstjórn Norðurþings staðið frammi fyrir stórum áskorunum í rekstri sveitarfélagsins sem er svo sem engin nýlunda í sjálfu sér fyrir kjörna fulltrúa undanfarinna kjörtímabila.

Ganga þessi hefur verið á fótinn ansi lengi og á hverjum tíma hefur fólk lagt sig fram við að gera eins vel og unnt er, úr þeim efnum sem úr er að spila. 

Uppgjörið á yfirstandandi kjörtímabili sem er að klárast stendur nú yfir og spilin lögð á borðin víða. Það er eðlilegt, nauðsynleg og þarft að meta stöðuna, breytinguna sem orðið hefur á umhverfi sveitarfélagsins og velta fyrir sér framtíðarmöguleikum Norðurþings til að sækja fram og eflast. Það er jú alltaf undirliggjandi dagsskipunin – að gera betur en í gær, gera betur en í síðustu viku, betur en í fyrra. Og hvernig hefur sveitarstjórn og embættismönnum sveitarfélagsins gengið að sigla fleyinu undanfarin ár og í hvaða stöðu erum við til þess að takast á við framhaldið? 

Í raun og veru má segja að allt frá hruni hafi rekstur Norðurþings verið mjög þungur. Miklar skuldir og of hátt skuldahlutfall, fólksfækkun og of lágar skatttekjur, hækkandi meðalaldur íbúa samfélagsins, blikur á lofti í atvinnumálum og svo mætti lengi telja hafa gert glímuna við fjármálin strembna. Megináherslan hefur verið á að halda sjó, tapa ekki niður þjónustugetunni, tapa ekki mannauði út úr mikilvægum starfsgreinum og róa öllum árum að því að negla nýrri stoð undir atvinnulífið á svæðinu. Sú atvinnustefna sem hér hefur verið rekin lengi er einföld; leita allra leiða til að tryggja núverandi fjölbreyttni starfa á svæðinu á hverjum tíma og gera allt sem hægt er til að tryggja aðra stoð undir atvinnulífið með orkuiðnaði á Bakka. 

Það er ljóst í mínum huga að sveitarstjórnir undangenginna kjörtímabila hafi með góðum undirbúningi og öflugri eftirfylgni á þessu kjörtímabili fengið að sjá fyrstu uppskeruna koma í hús á síðustu tveimur árum. En eins jákvætt og það nú er skal minnt á það að næstu ár þarf að verða uppskera á hverju ári. Ekki á 10 ára fresti. Efnahagshrunið var okkur erfitt eins og öllum sveitarfélögum landsin. Frá árinu 2008 til ársins 2015 var viðvarandi hallarekstur á A-hluta sveitarsjóðs (sem samanstendur af Aðalsjóði, Eignasjóði og Þjónustumiðstöð); uppsafnað nærri 1700 mkr. Vissulega eru það því ánægjuleg tíðindi fyrir íbúa sveitarfélagsins, þegar tekist hefur með elju og dugnaði fólks innan og utan sveitarfélagsins, að sjá nú reksturinn með réttum formerkjum, þ.e. að A-hluti sveitarsjóðs sé loks rekinn með afgangi, eða tæplega 100 mkr 2016 og ríflega 236 mkr rekstrarafgangi 2017. Á mestu uppbyggingarárum atvinnulífsins í Þingeyjarsýslum sem um getur hafa skatttekjur Norðurþings aukist um 500 mkr á síðustu fjórum árum sem ber íbúafjölgun glöggt vitni sem og hve vel hefur tekist að ná útsvarstekjum sem til verða hér á svæðinu inn til sveitarfélagsins. Samstarf Norðurþings, atvinnurekenda á Bakka og stéttarfélaganna í þessum efnum hefur verið mjög farsælt, sem ber að þakka fyrir.

Það dylst engum að rekstur sveitarfélagsins verður að vera í lagi ef væntingar íbúa um fleiri nýframkvæmdir og aukið viðhald eigna sveitarfélagsins á að verða að veruleika. Það er ábyrgt markmið sveitarstjórnar á hverjum tíma að halda rekstri sveitarfélagsins í því horfi að svokallað veltufé frá rekstri sé nægjanlegt til að við getum talist sjálfbær rekstrarlega. Hvað þýðir það? Það þýðir að við ætlum að eiga fyrir afborgunum skulda og við ætlum okkur ekki að framkvæma úr hófi fram. Í ársreikningi Norðurþings fyrir árið 2017 er þessi lykiltala tæplega 642 mkr, en henni er ætlað að fæða næsta árs afborganir lána og framkvæmdir Norðurþings í téðum A-hluta sveitarsjóðs. Eftirlitsnefnd með fjármálum sveitarfélaga hefur bent á í tengslum við fjármálareglur sveitarfélaga að veltufé frá rekstri verði að nema að lágmarki 7,5% af heildartekjum til að standa undir 150% skuldahlutfalli, sem er hámarks skuldahlutfall sem sveitarfélögum er heimilt að hafa. Eigi reksturinn að eiga von um sjálfbærni verði 10% lágmarkinu að vera náð. Ársreikningur Norðurþings fyrir árið 2017 sýnir að veltufé frá rekstri A-hluta sveitarsjóðs rúm 19% af tekjum A-hluta, sem er mjög jákvætt. 

Jákvæð þróun hefur orðið samhliða þessu er varðar umrætt skuldahlutfall sveitarfélagsins, en í ársreikningi 2017 má sjá að sem hlutfall af tekjum er skuldaviðmið sveitarfélagsins nú komið vel niðurfyrir heimilað 150% viðmið. Samkvæmt reglum um fjárhagsleg viðmið sveitarfélaga (búið að draga frá lífeyrisskuldbindingar sem koma til greiðslu eftir 15 ár og síðar) stendur skuldaviðmiðið í A-hluta sveitarsjóðs í 106%, sem er lækkun úr 128% frá fyrra ári. Samantekið í bæði A- og B- hluta (Orkuveita Húsavíkur, Hafnarsjóður o.fl.) samstæðu Norðurþings er skuldahlutfallið skv. fjármálareglunum nú 127%, en var 136% árið 2016 og sveitarfélagið því komið vel niður fyrir leyfilegt viðmið um 150% þakið, sem er fagnaðarefni. 

Heilt yfir má segja að upplifun undirritaðs af fyrirlögðum ársreikningi Norðurþings sé afar góð og betri en fyrir ári síðan. Við sjáum auknar rekstrartekjur vegna framkvæmdanna á Bakka og vegna aukinna umsvifa í atvinnulífinu almennt. Við erum að ná að halda aftur af auknum rekstrargjöldum þrátt fyrir fjárfestingu í innviðum t.a.m. á Húsavíkurhöfn, við lóð á Bakka og vegna gatnagerðar. Það er morgunljóst að tekjur Norðurþings verða að halda áfram að aukast á öllum vígstöðvum á næstu árum sem og má sveitarstjórn ekki ganga of geyst og þarf að sýna aðhald í rekstri til að viðhalda ásættanlegu veltufé til framtíðar. 

Þótt tækifæri séu vonandi að skapast til lækkunar álaga á íbúa verður sveitarstjórn áfram að vanda til verka við áætlanagerð og sýna áfram eins mikið aðhald og mögulegt er vegna þeirrar óvissum sem ríkir um fjárfestingarþörfina á næstu árum og hversu hratt sveitarfélagið getur hlaupið í viðleytni sinni við að mæta þörfum og væntingum samfélagsins. Því má ekki slaka á þótt mjög jákvæð teikn séu á lofti er snerta framtíðarrekstur sveitarfélagsins og möguleika okkar á að snúa vörn í sókn til framtíðar. Öflugt atvinnulíf í sveitarfélaginu er grunnforsenda þess að allt það dugnaðarfólk sem hér býr njóti hér lífsins og geti notið góðrar og heilsteyptrar þjónustu sveitarfélagsins. Í sameiningu er okkur að takast að snúa erfiðri þróun síðustu ára við og ég vona einlæglega að nýrri sveitarstjórn lánist að spila vel úr framhaldinu að afloknum kosningum. 

Mig langar til að nýta tækifærið og þakka sveitarstjórn og starfsfólki stjórnsýslunnar sérstaklega vel fyrir vinnuna í tengslum við gerð ársreikningsins og ekki síður allrar þeirrar vinnu sem leiddi til hinnar jákvæðu niðurstöðu. Ég lofaði góðum félaga og vini áður en hann kvaddi þessa tilvist að halda einkunnarorðum hans á lofti sem víðast. Það á afar vel við núna, á góðri siglingu út úr brimskaflinum, að jákvæðni og bjartsýni er skylda! Gerum þetta að okkar einkunarorðum og stöndum þétt við bakið hvort á öðru við uppbyggingu samfélagsins alls. Hvar svo sem í flokki við stöndum. Áfram Norðurþing!

Kristján Þór Magnússon, oddviti Sjálfstæðisflokksins í Norðurþingi