Nja barni fkn og forvarnir

Rannsknarspurning mn er essi: Hvort er betra a byrgja brunninn ea bjarga, egar efni er komi? g bi ig, lesandi gur, a leggja tvr nstu

Nja barni fkn og forvarnir
Asent efni - - Lestrar 934

Gunnar Rafn Jnsson.
Gunnar Rafn Jnsson.

Rannsknarspurning mn er essi: Hvort er betra a byrgja brunninn ea bjarga, egar efni er komi? g bi ig, lesandi gur, a leggja tvr nstu lnur minni:

GRUNNUR a geheilsu fullorins manns er lagur murkvii.

"Nja barni - aukin fjlskylduvernd og btt samskipti"

Sorglega stareyndin: Brn sem neyta fkniefna hr landi taka sfellt sterkari efni og meira af eim en ur. Srfringur segir kaflega auvelt a nlgast efnin og a mikil htta s tmabrum dausfllum barna... agengi er grarlegt og markassetningin essum tilteknu hpum er mjg mikil segir Funi Sigursson, forstumaur Stula sjnvarpsvitali (1), en segir jafnframt fkniefnaneyslu barna og unglinga hafa dregist saman undanfarna tvo ratugi.

Gleitindin eru au, a einungis um 810% af slenskum 10. bekkingum hefur prfa kannabisefni, en atalsvert lgra en Evrpumealtali, en a liggur um16%. Helmingur flks milli tvtugs og rtugs, en rijungur slendinga fullorinsaldri hefur prfa kannabisefni samkvmt rannsknum, sem Helgi Gunnlaugsson, prfessor afbrotafri vi Hskla slands, hefur gert samstarfi vi Flagsvsindastofnun (2). annig virist neyslan bundin vi djammkynslina, sem svo lti af notkun me hkkandi aldri og aukinni byrg.

Svo virist sem eir, sem byrji 12-14 ra neyslu og hafa miki af undirliggjandi persnulegum og flagslegum vandamlum, eigi vi nmsrugleika og ftkt a stra, hafi ori fyrir einelti, kynferislegri misnotkun, mir fengi fingarunglyndi ea foreldrar veri atvinnulausir, s s hpur, sem oftast lendi verulegum vandrum.

Velferarvaktin kannai stand essa hps runum eftir hruni og komst a eirri niurstu, a essi hpur tti vi enn meiri vanda a etja en fyrir hrun. Helmingur svarenda sagi brn standa verr. 25% eirra, sem stu verst standa enn verr. Birtingarmyndin er m.a. aukin

ftkt, skert jnusta og verri andleg heilsa ea hegun. Kalla var eftir auknu agengi a geheilbrigis- og slfrijnustu og meiri samvinnu milli flagsjnustu, heilsugslustva og annarra aila sem vinnna a velfer barna. (3) N hafa stjrnvld kvei byggingu og rekstur stofnunar fyrir essi ungmenni, sem hva harast eru leikin af fkniefnafjandanum.(4)

v miur verur a viurkennast, a stjrnvld og leiandi ailar heilbrigismlum hafa enn ekki gert sr ngilega grein fyrir mikilvgi alvru forvarna heldur einblnt reddingar, egar allt er komi efni, mehndla einkenni og sjkdma. (5) Augljsasta dmi er hlutur forvarna heildartgjldum til heilbrigismla slandi, en hann er einungis undir 5% heilsugsluhlutinn s mereiknaur.

Markmi mitt me ritun greinarinnar er a benda nokkra tti, sem gtu nt og framt bjarga mrgum ungmennum og um lei veri margfalt drari lausn fyrir samflagi. ar sem g legg hfuherslu forvarnir og tt heilsugslustva, vil g byrja v a nefna strmerkilegt verkefni, Nja barni.(6)

ri 1974 nist samstaa milli ings og jar, er lagur var grunnur a verfaglegu samstarfi heilbrigisstarfsflks heilsugslu, sem sar var nefnt teymisvinna. tta rum ur hafi vsir a fyrstu heilsugslust landsins sprotti Hsavk. kjlfari byggust san heilsugslustvar vs vegar um landi. Starfsflk Heilsugslustvarinnar Akureyri (HAK) var strhuga og hratt af sta fimm ra teymisvinnu runum 1992-1997 v skyni a efla gi mra- og ungbarnaverndar.

essu runarverkefni er lst tgfu Landlknisembttisins 2000. Verkefni hlaut titilinn "Nja barni - aukin fjlskylduvernd og btt samskipti" og hlaut viurkenningu Evrpudeildar Alja heilbrigismlastofnunarinnar (WHO) 1997.

Markmii var a skapa heilsuvernd, sem flli sem best a mismunandi rfum neytenda...Tekur a mi af v a g tilfinningatengsl eru undirstaa grar heilsu. Huga er a slrnum og flagslegum httuttum ekki sur en lkamlegum....Voru t og reglubundin samskipti mra- og ungbarnavernd ntt til a greina og skilja flagslega og tilfinningalega httutti og n samvinnu vi fjlskyldurnar um rri, en essu mtunarskeii fjlskyldunnar er oft auveldara a n samstarfi um rbtur.

Me tiltlulega einfldum agerum bur etta tmabil upp mguleika til a fyrirbyggja tilfinningalega og flagslega erfileika og stula a heilbrigri tengslamyndun. Fi foreldrar styrk og stuning til a vinna r erfium mlum sem upp hafa komi getur a komi veg fyrir erfileika sari stigum uppvexti barna.

Vinnulag essa verkefnis var san teki upp daglegu forvarnarstarfi stvarinnar sem vibt vi hefbundna mra-, ungbarna-, og sklaheilsuvernd, en a felst m.a. nnu samstarfi heimilislkna, mraverndar, ungbarnaverndar, fjlskyldurgjafar og sklaheilsugslu.

Vinnulagi byggir eirri hugmyndafri, a takist foreldrum a mynda heilbrig og sterk tilfinningatengsl vi barn sitt strax eftir fingu s mun auveldara a veita v flagslegu rvun og ryggiskennd sem nausynleg er til a a fi roska samskiptahfni, sem barninu er nausynlegt veganesti t lfi. Me essu vinnulagi mun fyrsta sinn slandi markvisst unni a velfer barnsins og fjlskyldu ess strax fr upphafi megngu me srstku tilliti til tilfinningatengsla.

Niurstaa hfunda af greiningu httutta var s a um 30-40% barnshafandi kvenna hafa rf fyrir aukinn stuning, fallarvinnslu ea einhver meferarrri.

Ummlin hafa ekki veri af lakara taginu:

Drifkrafturinn runarferli felst sameiginlegri hugsjn samhlia trausti innan starfshpsins og samstu um forystu....a sem vi teljum a hafi bori hva mestan rangur essu runarstarfi er samr og samtting mismunandi reynslu og ekkingar lkra faghpa samhlia sameiginlegri frslu og handleislu.

Krftugasta og rangursrkasta forvarnarstarf sem g hef teki tt um vina. Mttur verfaglegrar samvinnu lkra heilbrigissttta er mikill og a hefur sko sannarlega komi ljs vinnulagi HAK. Tri ekki a essu fyrirmyndar vinnulagi veri ekki tryggir fjrmunirnir. Hvernig getum vi sem trum mtt Nja barns- vinnulagsins rst rlausn?

Miki er hfi, v a eru mlanleg vermti flgin forvrnum frumbernsku og verfaglegum stuningi vi foreldra. Hverjir eru mlsvarar ungbarna?

rtt fyrir einstaklega lofandi verkefni sem etta virist svo sem essu hafi ekki veri fylgt ngilega vel eftir, eins og fram kemur rannsknartlun, sem var lokaverkefni til B.Sc. prfs hjkrunarfri vi Hsklann Akureyri. ar knnuu hfundar, hvaa stur lgju a baki v, a konur leituu sr ekki hjlpar vi fingarunglyndi og hverjar vru helstu orsakir og afleiingar sjkdmsins. (7)

sama tma sem slensk stjrnvld virast vilja leggja grunnkerfi rst, brust framsnishugmyndir Norlendinga HAK og sjnarmi eirra, sem ahyllast heildrna heilbrigisfri breskum heilbrigisyfirvldum. Fyrir rmu ri tilkynntu bresk stjrnvld um tlun sem a gjrbreyta heilbrigiskerfinu. Til stendur a verja einum milljari punda a binda enda askilna hugar og lkama.... og hersla verur lg a brn hafi greian agang a slkum meferum sem og nbakaar mur. .....Andleg heilsa hefur lngum veri vanrkt innan heilbrigiskerfa heimsins. fleiri rannsknir benda hins vegar til ess a andleg og lkamleg heilsa su alls ekki skyld ml. Sjklingar Bretlandi munu senn njta gs af v a arlend stjrnvld horfa heilbrigisml me opnum hug. Tilraunaverkefni skilai tplega 50% til baka af tlgum kostnai (8).

a jafnt vi um vmuefnavandri og nnur akallandi rlausnarefni samflagsins, a orsakir eru margslungnar. v er afar mikilvgt, a allir leggist rar, vinni saman a virkum lausnum. Brn og unglingar urfa st, aga, atlti, huga og tma foreldra, kennara og annarra samflagsegna. Vi berum ll byrg.

v skora g leiandi aila innan heilsugslu, skla og flagsmla bjarflaga, a ll heilsugsluumdmi innleii og noti verkefni Nja barni.

Ofangreindir ailar og foreldrar kynni og noti sr stafrna, gagnvirka frslusu um nringu barns og mur megngu (9).

Sklar jlfi brn og unglinga hinum fimm repum til aukins sjlfsstyrks: sjlfsskoun, sjlfsekkingu, sjlfsviringu, sjlfsbyrg og samskiptahfni. Lg s hersla tengingu lkama og slar eflingu andlegs og lkamlegs atgerfis jlfun tilfinningagreind samstarfi vi rtta- og skulssamtk. ar s einnig kennd heimspeki, jlfun

gagnrni hugsun, krleika og samkennd, lg hersla hmanisma, sannleiksleit og manngildishyggju.

Brn og unglingar su f viringu og umburarlyndi, kennt a ekkja sjlfa sig og umheiminn - kennsluefni: Worldview Exploration sami af Noetic Sciences. Brnin fi eitthvert form andlegrar jlfunar svo sem eflingu nvitundar, innhverfa hugun, hugrna atferlismefer, jga, listir, tnmennt og dans.

Verkefni stjrnvalda, alingis og embttismanna veri a tryggja framfrslulaun: enginn skal f minna tborga eftir skatt, en sem samsvarar framfrslukostnai, svo a foreldrar fi tma til ess a sinna brnum snum uppeldinu. Hinn mguleikinn er s a innleia borgaralaun, ar sem llum skulu trygg kvein mnaarleg upph.

Ofangreindir ailar tryggi ennfremur bsetu viranlegu veri fyrir alla og sji til ess a tsvarsstuull sveitarflaga s ngilegur svo a hgt s a sinna forvrnum, menntun og astoa brn, ungmenni og , sem minna mega sn samflaginu.

bkinni "Nja barni - aukin fjlskylduvernd og btt samskipti" segir lokaorum a til ess a efla framtarheilbrigi urfi aukinn skilning, ekkingu og innsi mikilvgi tilfinningatengsla og fjlskyldulfs, aukna sjlfstyrkingu verandi foreldra, auki fjrmagn og fleiri stugildi til heilsuverndarinnar, jlfun og straukna handleislu fyrir fagflk, auki samr hjlparaila, smenntun og endurhfingu fagflks.

Samkvmt ofangreindum ggnum og tillgum mnum, tel g tvmlalaust, a betra s a byrgja brunninn, forvarnir verndi fleiri aila, bjargi fleiri brnum og unglingum, su heilsusamlegri og hagkvmari en aferir vi sari bjrgun. Vitaskuld verur a sinna eim illa farna hpi, en me ofangreindum tillgum til forvarna mun eim skjlstingum fkka rt.

Grunnur a geheilsu fullorins manns er lagur murkvii. Aukum v vellan unga flksins me ofangreindum agerum, svo a vntanlegir foreldrar bi yfir hugarr, bji fddum einstaklingi heilbriga fu mur me ljfri Mozart-tnlist og llum eim kostum, sem slenskt samflag hefur virkilega buri a bja sjlfbrt, rttltt og svakalega gott.

  1. http://www.ruv.is/frett/islensk-born-i-neyslu-nota-sifellt-verri-efni
  2. http://www.ruv.is/frett/fikniefnaneysla-yfirleitt-timabundid-fikt
  3. https://www.velferdarraduneyti.is/media/velferdarvakt09/Velferd_barna_velferdarvaktin_sumarverkefni_2011.pdf
  4. http://www.ruv.is/frett/500-mkr-i-nyja-medferdarstofnun-fyrir-born
  5. https://youtu.be/xyS5lchl_sQ
  6. http://www.hsn.is/static/files/Utgefid_efni/NyjaBarnid/nyja-barnid.pdf
  7. http://skemman.is/stream/get/1946/15217/35740/1/ritgerdin_8.5.pdf
  8. http://www.visir.is/jogakennarar-og-bingostjorar-i-stad-presta/article/2016160229993
  9. www.nmb.is

Hsavk, 31. mars 2017

Gunnar Rafn Jnsson, lknir


  • Herna

640.is | byrgarmaur Hafr Hreiarsson | vefstjori@640.is | Smi: 895-6744